Akıllı Telefon Bağımlılığı: Farkında Olmadan Hapsolmak
Akıllı Telefon Bağımlılığı Nedir?
Günlük hayatımızda vazgeçilmez hale gelen akıllı telefon lar, bazı bireylerde ciddi bir bağımlılık haline gelebilir. Akıllı telefon bağımlılığı, bireyin sosyal, akademik, mesleki ya da psikolojik işlevselliğini olumsuz etkileyecek düzeyde telefon kullanımını kontrol edememesiyle tanımlanır. Bu bağımlılık, diğer davranışsal bağımlılıklar gibi dopamin sistemini etkileyerek kişide tekrar tekrar kontrol etme ihtiyacı oluşturur.
Tanı Kriterleri Nelerdir?
Akıllı telefon bağımlılığı, henüz DSM-5 gibi tanı kılavuzlarında bağımsız bir bozukluk olarak yer almasa da, şu belirtiler tanı koymada yardımcıdır:
- Gün içinde sürekli telefonu kontrol etme ihtiyacı
- Telefon olmadığında yoğun huzursuzluk, gerginlik veya öfke
- Telefon kullanımı sırasında kontrolü kaybetme
- Sosyal ilişkilerde ve iş/okul performansında bozulma
- Uyku düzeninde bozulma (özellikle gece telefona bakma alışkanlığı)
- Fiziksel şikâyetler: Boyun ağrısı, göz yorgunluğu, baş ağrısı vb.
Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Bazı kişilerde yalnızlık, depresyon, sosyal fobi gibi altta yatan ruhsal sorunlar, telefon bağımlılığını artırabilir. Bu nedenle sadece davranışı değil, neden bu davranışa yönelindiği de değerlendirilmelidir. Kişinin gün içinde ne kadar süreyi hangi uygulamalarda geçirdiği incelenmeli, özellikle sosyal medya ve oyun uygulamaları dikkate alınmalıdır.
Akıllı Telefon Bağımlılığından Nasıl Kurtulunur?
-
Farkındalık geliştirin: Gün içinde kaç kez ve neden telefonunuzu elinize aldığınızı takip edin.
-
Zaman sınırlaması koyun: Belirli uygulamalara süre sınırı ekleyin.
-
Bildirimleri kapatın: Her bildirim bir dürtü tetikleyicisidir.
- Akıllı saat kullanın: Telefonu elinize alma sıklığınız azalacaktır.
-
Telefonsuz saatler belirleyin: Özellikle yemek zamanı, uyumadan önceki bir saat ve sabah ilk saatlerde telefondan uzak durun.
- Telefon uygulamlarını siyah-beyaz yapın: Dikkat çekiciliği azaltacaktır
-
Alternatif aktiviteler oluşturun: Kitap okumak, yürüyüş yapmak veya sevdiklerinizle zaman geçirmek hem stresi azaltır hem de gerçek bağlar kurmanızı sağlar.
- Gereksiz uygulamaları kaldırın: Ne kadar az uygulama olursa o kadar az bildirime maruz kalırsınız
-
Profesyonel destek alın: Bireysel psikoterapi, özellikle Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) bu bağımlılığı yönetmede etkili olabilir.
Sonuç
Unutulmamalı ki teknoloji hayatı kolaylaştırmak içindir, ele geçirmek için değil. Eğer telefonunuzu yönetmekte zorlanıyorsanız bu durum yalnızca irade ile çözülemeyebilir. Bir psikiyatri uzmanından destek almak, hem bağımlılığın nedenlerini anlamanıza hem de daha sağlıklı dijital alışkanlıklar geliştirmenize yardımcı olur.